Sinematografi Notları 101: Film / Dizi / Animasyon Yapım Aşamaları

Sinematografi, doğrudan çevirisi: (Yun.) kinema: hareket + (Yun.) graphein: kayıt yani hareketin kaydedilmesi, ama bana göre tam karşılığı: sinema sanatı demektir.

“Kuralları yıkmadan önce onları bilmen gerekir.” –  Blain Brown, Sinematografi: Kuram ve Uygulama.

Bu söze katılıyorum, aksi takdirde yeni bir şey buldum zannedip geçmişin tekrarından ibaret bir çalışmaya imza atmış olabilirsin. Sinematografinin derinliklerine inmeden önce film yapım aşamalarına değinmekte fayda olduğuna inanıyorum. Bu aşamalar sırasıyla: Geliştirim (Development), yapım öncesi (Pre-production), yapım / prodüksiyon (Production), yapım sonrası (Post-production) ve dağıtım (distribution).

1. Geliştirim (Development)

Kullanılan araçlar: Hayaller, fikirler, kağıt, kalem ve/ya Photoshop.

Projenin ilk aşamasında bir fikre ihtiyacımız var. Örneğin Orhan Pamuk’un “Benim Adım Kırmızı” romanını filme uyarlamak istiyoruz. Fikir bu. Bunu için ne yapmak gerekir. Hikayemiz var fakat bunu senaryolaştırmak gerekiyor. Sinemanın diline uygun bir text yazılması gerekiyor. (Senaryo konusunu şu yazıda değinilmişti.)

Ardından konsept sanatı ve storyboard işlemi başlar.

Konsept Sanatı (Concept Art)

Konsept “konu” anlamına gelir. Konsept sanatı diğer adıyla görsel geliştirme (visual development), belirli bir konuya (projeye, senaryoya) göre tasarım görselleri oluşturmak ve projenin gerçekleşeceği dünyayı resmetmektir. Bu proje, film, animasyon, oyun veya dizi olabilir.

Not: Konsept sanatını “kavramsal sanat” (Conceptual Art) ile karıştırmamak gerekir. Kavramsal sanat soyut kavramları sanatsal eserlere dönüştürmeye çabalar, misal taharet musluğunu bir sanat galerisinde sergileyip bakın bu bir heykel demek gibi. Konsept sanatı, belki de zanaatı, ise somut projeleri yine somut görsellerle canlandırmaya çalışır. Misal, bir yolculuk hikayesini Star Wars evrenine adapte etmek gibi.

Konsept sanatı, fikri hayata geçirmek ve para kaynağı olan yapımcılardan destek almakta büyük role sahiptir. Eğer Star Wars’ın konsept sanatçısı Ralph McQuarrrie’in muhteşem çizimleri olmasaydı, George Lucas, yapımcıları ikna edemeyecek belki de Star Wars da hiç bir zaman olmayacaktı.

Geliştirme aşamasında yukarıdaki görselleri çizen Ralph McQuarrie aynı zamanda kendisinden sonra gelecek filmleri için de büyük bir görsel temel hazırlamış oldu.

“Benim Adım Kırmızı Film Projesi”nden yola çıkarak, konsept sanatçısı romanı geçtiği devri iyi inceleyip kostümleri, dekorları, taşıtları, binaları, şehir planını, karakterleri vb. tüm detayları hazırlar. Bu görseller ayrıca bir sonraki aşama olan storyboard’da da kullanılacaktır.

Hikaye Panosu (Storyboard)

Hikaye panosu, resimli taslak veya storyboardı ilk kullanan kişi Disney’dir. Çünkü storyboard senaryoyu ve çekim açılarını zihinde canlandırmak için en etkili araçtır. Storyboard aşamasına daha önce değinmiştim; fakat film, tv ve animasyon endüstrisinde storyboard sanatçısı olmak gerçekten başlı başına yoğun ve ağır bir meslektir.

Storyboard’ı animatik ile hareketli hale geçirdikten sonra yapım öncesi aşmaya geçebiliriz demektir.

2. Yapım Öncesi (Pre-Production)

Kullanılan araçlar: İnsan ilişkileri, kağıt, kalem, para, sabır…

Film, dizi veya animasyon hiç fark etmez tüm süreç hemen hemen aynıdır. Hatta animasyonda “geliştirme” ve “yapım öncesi” aşamaları çok daha yoğun yaşanır. Bunu sebebi filmlerde (motion-picture) kamerayla kısa bir çekim yeterli olabilir; fakat animasyonda tüm dekor baştan aşağıya tasarlanıp çizilmesi gerekir. Yani tam bir deli işi.

Yapım öncesi aşamasında filmin konsept sanatçısının öngörüsü ile hazırlanan görsellere bakılarak: oyuncu, kostüm, dekor, mekan ve set hazırlıkları yapılır. Konsept sanatçısı, senarist, storybordçu, yönetmen, sanat yönetmeni bu süreçte sürekli iletişimde olur. Yapım aşamasında geçmeden önceki gerekli son değişiklikler bu aşamada yapılır.

3. Yapım (Production)

Kullanılan araçlar: Motion-Picture ise kamera, set, oyuncu, ışık; 3D için mocap düzeneği, PC, render tarlası: 2D için kağıt kalem tarayıcı, ToonBoom…

Film yapılacaksa ham çekimler, 2D animasyon yapılacaksa tüm çizimler, 3D animasyon yapılacaksa tüm render’lar bu aşamada yapılır. Oyuncuların performansları bu aşamada devreye girer ve tüm filmi sanki onlar yapmışlar gibi övgüyü hep bu göz önündekiler alır.

4. Yapım Sonrası (Post-Production)

Kullanılan araçlar: Sanatçılar; kurgu için After Effects, Nuke; renk için Davinci Resolve; ses için Ableton, Pro Tools…

Müzik, ses efektleri (Foley art), görsel efektler (VFX), sahnelerin birleştirilmesi (compositing), renk düzenlemesi (color correction) bu aşamada gerçekleştirilir. Günümüzde bu aşama tamamen bilgisayar başında uzun saatler alan bir süreçtir.

Bu aşamalardan biri olan “kurgu” neredeyse çay kadar önemlidir.

Kesmeler ve Geçişler (Cuts and Transitions)

Fazla lafa gerek yok, Aşağıdaki video kurgunun etkisini harika anlatmış.

Kurgu (composition) aşaması gelen sahneleri birleştirmekten ibaret değildir. Birçok başarılı kayıt kurgu aşamasında berbat olabilir veya tam tersi vasat videolar iyi bir kurgu ile bir sanat eserine dönüşebilir. Star Wars kurgu ustalığı ve filme olan büyük katkısı açısından iyi bir örnektir.

Son kez incelendikten ve yönetmenin içine sindikten sonra filmimiz dağıtıma hazırdır.

5. Dağıtım (Distribution)

Kullanılan araçlar: Grafik tasarımcılar, Kargo firmaları, TV, Sinema salonları, İnternet…

Bu aşamaya gelmek her yiğidin harcı değil. Büyük yapımları, yapımcıların şirketleri dağıtır ve parayı da onlar toplar fakat amatör bir iş yapıyorsanız internet üzerinden Youtube da bir çeşit dağıtım mecrası olarak kullanılabilinir. Eğer işe yarayan bir kanal olmasaydı Youtuber’lık diye bir kavram olmazdı.

Bu aşamada grafik tasarımcılara güzel bir poster tasarlatmak, sosyal medya uzmanlarına titiz bir reklam planı hazırlatmak gibi küçük detayları da unutmamak gerekir. Tüm aşamalar itinayla gerçekleştirilirse bu işten ekmeğinizi çıkarmamanız için hiç bir neden yok.

Bol şans.