Bu yazıda Türkçede “şaşı bak şaşır”, İngilizcede “magic eye” diye bilinen stereogram’ların çeşitleri ve bunların bir alt tür olan otostreogram’ların örnek bir senaryo ile yapılışları incelenmiştir. Not: Bu projeyi okulda sundum stereogramımı kimse göremedi hoca da azarladı, bakalım siz görebilecek misiniz, ya da gerçekten şizofrenimdir. Ders: Siz siz olun bildiri için riskli konular seçmeyin. Beni riske sokan tartışmalı Ankara logolarıydı.
1. Stereogram Nedir
Stereogram, zihinde üç boyutlu (3D) algı oluşturan iki boyutlu (2D) görsellerin genel adıdır. Bütün streogramlar iki gözün zihinde oluşturduğu derinlik algısına hitap eder. Sağ ve sol gözün mesafe farkından dolayı görünen görüntülerin arasındaki açı farkının suni bir taklidini sunar. Sterogramların algımızda yarattığı bu yanılsama zihnimizde üç boyut duygusu oluşturur.
2. Stereogramların Çeşitleri
Stereogramların yapısı itibariyle üç çeşidi vardır.
2.1 Stereoskop Yardımı İle Görülen İlk Nesil ‘Stereogram’lar
“Stereogram 1838 yılında Charles Wheatstone tarafından keşfedilmiştir. Kişinin iki adet iki boyutlu (2D) görüntüden üç boyutlu (3D) görüntü görmesini sağlayan, prizma ve aynalardan meydana gelmiş bir stereoskop yapmıştır.” (Wikipedia, 2015)
Bu stereogramları araç kullanmadan görmek mümkündür; ancak otostereogramlara nazaran pratik anlamda görmek daha zordur bu yüzden yuklarıdaki gibi araçlara ihtiyaç duyulur.
2.2 Çift Renkli Gözlük Yardımı İle Görülen ‘Anaglif’ler
Günümüzde kullanılan 3D sinema teknlojisinin atası olarak kabul edilen anaglif (Anaglyph) stereogramların derinliğini görmek için kontrast renklere sahip gözlüklere ihtiyaç duyulur. Üç boyut algısını oluşturmak için renklerden yararlanır. Bu yüzden de görüntüler renk duyusunu yansıtmada eksik kalır.
Sinemada kullanılan üç boyut tekniği Real 3D ise polarize ışık mantığına dayanır. Bir göze dikey, diğer göze de yatay polarize ışık vasıtasıyla iki farklı imaj gönderilir ve üç boyut algısı oluşturulur. Dolayısıyla renk kalitesinde kayıp yaşanmaz. Fakat bu durum hareketli görüntüler (motion picture) için geçerlidir, durağan görseller için geçerli değildir.
2.3 Gözlerin Odaklanma Mesafesine Dayalı ‘Otostereogram’lar
Yukarıdaki görsel random noktalardan oluşturulmuş ve içinde köpek balığı figürü içeren bir otostereogramdır. Aşağıdaki ise bunun animasyon gif haline getirilmiş halidir. (Görebilenler için ne mutlu.)
Türkiye’de 90’lı yıllarda popüler olan “şaşıbak şaşır” diye bilinen stereogramlar ise aslında otostereogramdır. 1860’lardaki ilk nesil streogramlar ve anaglifler gibi derinlik algısı yaratmak için iki adet görsele veya harici bir gözlüğe ihtiyaç duymaz. Otostereogramları görmek için görselin bulunduğu yüzeye odaklanmak yerine, görselin ilerisinde veya gerisinde odaklanılmalı ki sağ ve sol göze gelen görüntü farklılaşıp beyinde derinlik hissi oluştursun.
Harici bir araca ihtiyaç duymamaları sayesinde otostereogramlar 1990’lara özellikle ABD’de “magic eye” kitap serisinde stereogram adıyla oldukça popüler olmuşlardır.
Otosterogramlar görünümde derinlik kazanmak için gözlerin odak mesafesini değiştirmesi gerekir. Farklı bir noktaya odaklanan gözler kağıttaki görüntüyü hacimli bir şekilde algılar.
3. Otostereogramların Yapısı ve Yapılışı
Otostereogramların yapısı iki adet görselden oluşur:
- Derinlik haritası (depth map)
- Doku görseli (texture map)
Bu iki görsel bu konu için tasarlanmış bir bilgisayar yazılım ile birleştirilir.
Aşağıda örnek senaryoda ilk görselimiz derinlik haritasını oluşturmaktadır. Siyah renk en uzak alanı. Beyaz ise bize en yakın görüntüyü temsil etmektedir. Sonraki görsel ise oluşturacağımız otostereogramın dokusu (texture) olarak kullanacağız.
Texture Map
Yazılım Arayüzü
Piyasada bir konu için bir çok yazılım var ancak; bu senaryoda “Stereogram Creator” yazılımını kullandık. İstenilen çözünürlük ve derinlik bilgileri girdikten sonra aşağıdaki gibi bir otostereogram elde ediyoruz.
Serdara Stereogramı (T tam boyutunda görmek için görsele tıklayın.)Derinlik haritası seçerken sade ve basit figürler seçilmesi. Doku görseli seçerken de kontrastı yüksek görseller kullanılması otostereogramların görülebilirliği açısından yararlı olacaktır.
Not 2: Okulda tabii bu şekilde paylaşmadım bildiri senaryomda yeni Ankara logoları karmaşasına şaşı bakılınca eski Ankara logosu görülecekti. Ancak görmek biraz dikkat istediğinden hızlı yaşam şartlarında durup konsantre olup bakmak biraz zor oldu demek. Bir de siz deneyin, görsele tıkayıp tam boyutuyla bakmanız gerekiyor.
Olmadı mı o zaman çay demleyin ne diyim :/
Hadi o kadar okudunuz yukarıdakinin kopyasını da vereyim. Yukarıdakinin derinlik haritası aşağıda.
Kaynakça
Arnheim, R. (2007) Görsel Düşünme. İstanbul: Metis.
Hidden-3d Web Site, Stereogram Apps Page.
Pinker, S. (1997). The Mind’s Eye. In How the Mind Works (s. 211–233). ISBN 0-393-31848-6.
Vikipedi. Stereogram Maddesi, Erişim Tarihi 12 Aralık 2015.
Wikipedia. Autostereogram Article, Erişim Tarihi 12 Aralık 2015.
Mehmet
Merhaba,
Hareketli animasyonuda girebiliyorum 5 6 saniyemi almadi, bunun uzerine neler yapabilirim bu kadar hizli girebilen varmi bu un ile ilgili sizler ile konusmak isterim.
Ali
Ben düzgünce baktığım an görüyorum en fazla iki saniye sürüyor.
Hasan TANRISEVER
Merhaba ben bu resimleri neden ters görüyorum acaba. Resimlere baktığımda kabartma yerine çukur görüyorum. Nadiren de olsa kabartma olarak gördüğüm resimleri de arkadaşlarım benim gibi çukur olarak görüyor. Başka bu şekilde görenlerde var mı acaba?
Volkan
Ben yaklaşık 2 sn de görebiliyorum, hatta odaklandığım an ard arda hepsini görebiliyorum :)
melek
peki nasıl yapıyorsun kardeş? anlatsana? minik bir nokta seçip oraya mı odaklanıyorsun?
ayça
yaklaşıp gözlerini hafif bulandır (şaşı gibi) ve geri çekil netleştirmeye çalış
Ogün Erdoğan
köpekbalığının gif hali muazzam olmuş
Selahattin Özpalabıyıklar
GİF dahil hepsini gördüm. Ben gözlerimi çok kolay şaşılaştırabilirim, herhalde o sayede. Elinize sağlık, başarılar.