Oto-Stereogram (Şaşı Bak Şaşır) Çeşitleri ve Yapılışı

Bu yazıda Türkçede “şaşı bak şaşır”, İngilizcede “magic eye” diye bilinen stereogram’ların çeşitleri ve bunların bir alt tür olan otostreogram’ların örnek bir senaryo ile yapılışları incelenmiştir. Not: Bu projeyi okulda sundum stereogramımı kimse göremedi hoca da azarladı, bakalım siz görebilecek misiniz, ya da gerçekten şizofrenimdir. Ders: Siz siz olun bildiri için riskli konular seçmeyin. Beni riske sokan tartışmalı Ankara logolarıydı.

1. Stereogram Nedir

Stereogram, zihinde üç boyutlu (3D) algı oluşturan iki boyutlu (2D) görsellerin genel adıdır. Bütün streogramlar iki gözün zihinde oluşturduğu derinlik algısına hitap eder. Sağ ve sol gözün mesafe farkından dolayı görünen görüntülerin arasındaki açı farkının suni bir taklidini sunar. Sterogramların algımızda yarattığı bu yanılsama zihnimizde üç boyut duygusu oluşturur.

2. Stereogramların Çeşitleri

Stereogramların yapısı itibariyle üç çeşidi vardır.

2.1 Stereoskop Yardımı İle Görülen İlk Nesil ‘Stereogram’lar

“Stereogram 1838 yılında Charles Wheatstone tarafından keşfedilmiştir. Kişinin iki adet iki boyutlu (2D) görüntüden üç boyutlu (3D) görüntü görmesini sağlayan, prizma ve aynalardan meydana gelmiş bir stereoskop yapmıştır.” (Wikipedia, 2015)

Bu stereogramları araç kullanmadan görmek mümkündür; ancak otostereogramlara nazaran pratik anlamda görmek daha zordur bu yüzden yuklarıdaki gibi araçlara ihtiyaç duyulur.

2.2 Çift Renkli Gözlük Yardımı İle Görülen ‘Anaglif’ler

Günümüzde kullanılan 3D sinema teknlojisinin atası olarak kabul edilen anaglif (Anaglyph) stereogramların derinliğini görmek için kontrast renklere sahip gözlüklere ihtiyaç duyulur. Üç boyut algısını oluşturmak için renklerden yararlanır. Bu yüzden de görüntüler renk duyusunu yansıtmada eksik kalır.

Sinemada kullanılan üç boyut tekniği Real 3D ise polarize ışık mantığına dayanır. Bir göze dikey, diğer göze de yatay polarize ışık vasıtasıyla iki farklı imaj gönderilir ve üç boyut algısı oluşturulur. Dolayısıyla renk kalitesinde kayıp yaşanmaz. Fakat bu durum hareketli görüntüler (motion picture) için geçerlidir, durağan görseller için geçerli değildir.

2.3 Gözlerin Odaklanma Mesafesine Dayalı ‘Otostereogram’lar

Yukarıdaki görsel random noktalardan oluşturulmuş ve içinde köpek balığı figürü içeren bir otostereogramdır. Aşağıdaki ise bunun animasyon gif haline getirilmiş halidir. (Görebilenler için ne mutlu.)

Türkiye’de 90’lı yıllarda popüler olan “şaşıbak şaşır” diye bilinen stereogramlar ise aslında otostereogramdır. 1860’lardaki ilk nesil streogramlar ve anaglifler gibi derinlik algısı yaratmak için iki adet görsele veya harici bir gözlüğe ihtiyaç duymaz. Otostereogramları görmek için görselin bulunduğu yüzeye odaklanmak yerine, görselin ilerisinde veya gerisinde odaklanılmalı ki sağ ve sol göze gelen görüntü farklılaşıp beyinde derinlik hissi oluştursun.

Harici bir araca ihtiyaç duymamaları sayesinde otostereogramlar 1990’lara özellikle ABD’de “magic eye” kitap serisinde stereogram adıyla oldukça popüler olmuşlardır.

Otosterogramlar görünümde derinlik kazanmak için gözlerin odak mesafesini değiştirmesi gerekir. Farklı bir noktaya odaklanan gözler kağıttaki görüntüyü hacimli bir şekilde algılar.

3. Otostereogramların Yapısı ve Yapılışı

Otostereogramların yapısı iki adet görselden oluşur:

1. Derinlik haritası (depth map)
2. Doku görseli (texture map)

Bu iki görsel bu konu için tasarlanmış bir bilgisayar yazılım ile birleştirilir.

Aşağıda örnek senaryoda ilk görselimiz derinlik haritasını oluşturmaktadır. Siyah renk en uzak alanı. Beyaz ise bize en yakın görüntüyü temsil etmektedir. Sonraki görsel ise oluşturacağımız otostereogramın dokusu (texture) olarak kullanacağız.

Depth Map

Texture Map

Yazılım Arayüzü

Piyasada bir konu için bir çok yazılım var ancak; bu senaryoda “Stereogram Creator” yazılımını kullandık. İstenilen çözünürlük ve derinlik bilgileri girdikten sonra aşağıdaki gibi bir otostereogram elde ediyoruz.

Serdara Stereogramı (T tam boyutunda görmek için görsele tıklayın.)Derinlik haritası seçerken sade ve basit figürler seçilmesi. Doku görseli seçerken de kontrastı yüksek görseller kullanılması otostereogramların görülebilirliği açısından yararlı olacaktır.

Not 2: Okulda tabii bu şekilde paylaşmadım bildiri senaryomda yeni Ankara logoları karmaşasına şaşı bakılınca eski Ankara logosu görülecekti. Ancak görmek biraz dikkat istediğinden hızlı yaşam şartlarında durup konsantre olup bakmak biraz zor oldu demek. Bir de siz deneyin, görsele tıkayıp tam boyutuyla bakmanız gerekiyor.

Olmadı mı o zaman çay demleyin ne diyim :/

Hadi o kadar okudunuz yukarıdakinin kopyasını da vereyim. Yukarıdakinin derinlik haritası aşağıda.

Kaynakça

Arnheim, R. (2007) Görsel Düşünme. İstanbul: Metis.
Hidden-3d Web Site, Stereogram Apps Page.
Pinker, S. (1997). The Mind’s Eye. In How the Mind Works (s. 211–233). ISBN 0-393-31848-6.
Vikipedi. Stereogram Maddesi, Erişim Tarihi 12 Aralık 2015.
Wikipedia. Autostereogram Article, Erişim Tarihi 12 Aralık 2015.