Yukarıdaki fotoğrafa bakalım. Kırmızı, siyah, beyaz belki biraz turuncu renkteki bu eller MÖ 7300 senesine ait. Zamanın ötesinden Arjantin’deki bir mağara girişinden bize el sallayan bu insanlar için renk kavramı çok farklıydı.
Antik çağ ve orta çağdaki renk teorisine göre iki eksen vardı. parlaklık ve yoğunluk. Parlaklık siyah ve beyaz ile yoğunluk da kırmızının varlığı ve yokluğu ile ayarlanıyordu. Siyah koyu olan kırmızı da yoğun olandı [1]. Tarihsel açıdan renklere bakarsak boya teknolojisinin renklerin oluşumunda başat role sahip olduğunun görürüz. Mesela antik yunanda mavi boya yoktu. Boya ve resim tekniklerine başka bir yazıda bakacağız. Bu yazıda geleneksel renk kuramı ile dijital devrim sonrası oluşan renk teorisini karşılaştıracağım.
1. Klasik (Analog) Kuram
“Üç Ana Renk vardır: Sarı Kırmızı ve Mavi” -Goethe
Çizim kurslarında ve akademilerde bize bu öğretilir. Sarı, Kırmızı ve Mavi ile istediğimiz rengi üretebiliriz. Bu önerme bir yere kadar doğrudur ancak başka renkleri karıştırarak sarı mavi veya kırmızı elde edebilir miyiz? Elde edersek o zaman bunlar ne derece anarenk olur? Başka ana renkler mümkün mü? Bu soru renkli yazıcımdaki kartuşu değiştirmeye başladığım günden beri kafamı kurcalıyor.
2. Dijital Sentez Kuramları
Dijital olarak renk elde etmenin iki yolu vardır: 1. Çıkarımsal 2. Toplamsal. Kağıt üzerinde resim/baskı yaparken elinizde beyaz zaten vardır. Tüm renkleri içinde barındıran beyazın içinden boyalar aracılığıyla dalga boylarını kısıtlayıp çıkararak istediğiniz renge ulaşırsınız, buna çıkarımsal model denir. Toplamsal yöntemde ise bilgisayar monitöründe olduğu gibi fonda siyah zemin vardır, rengi ışık kaynaklarından çıkan fotonlar ile oluştururuz. Renklerin tümünü birleştirdiğimizde beyaza ulaşırız, bu senteze de toplamsal renk sentezi denir. [2]
2.1. RGB: Toplamsal Renk Sentezi
Toplamsal renk modeli (Additive color mix), RGB (Red, Green, Blue) sırasıyla kırmızı, yeşil ve mavi renklerden oluşturulan bir modeldir. Eğer kağıtla hiç işiniz olmuyorsa, her şeyi dijital ortamda üretip orada yayınlıyorsanız RGB bilgisi size yetecektir. Dijital video kayıt cihazları, dijital fotoğraf makineleri bu toplamsal renk sentezine göre tasarlanmıştır. Ana renkleri kırmızı,yeşil ve mavidir bu anarenkleri birleştirirsek beyaza ulaşırız.
LCD ekranınıza beyaz bir görüntü gönderip çok yakından büyüteçle bakarsanız göreceğiniz yukarıdaki gibi aynı anda yanan kırmızı yeşil ve mavi pikseller olacaktır [3]. Dikkatli bakın, anarenk diyip bağrımıza bastığımız “sarı” nerede? Yok. Çünkü sarı, yukarıdaki RGB-CMYK kesişim tablosunda göreceğiniz üzere kırmızı ile yeşil fotonların siyah zemin üstündeki birleşimi ile oluşturuluyor.
– Peki nereden geliyor bu sarı, yeşil ve mavi muhabbeti? Cevap veriyorum göz hücrelerinden. Gözümüzdeki koni hücrelerinin duyarlılık tablosuna bakarsak.
Gözün mavi yeşil ve kırmızı renge tepki verdiğini ara renklerin ise bunların belli oranlarda karışımı ile oluştuğunu görürüz [4]. Bu tablo ile RGB renk teorisi yeni sabitlemiş oluyor.
Ek: Photoshop ile haşır neşir olanlar bilir, RGB renkleri HSB (Hue, saturation, brightness) değerlerine göre düzenleyebiliriz bu kafanızı karıştırmasın, HSB sisteminde renkler sadece Hue ile temsil edilir bu yüzden konumuzla doğrudan alakalı değildir.
2.2. CMYK: Çıkarımsal Renk Sentezi
Çıkarımsal Renk Sentezi (Subtractive Color Mix), CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, Key) sırasıyla Cam Göbeği, Mor, Sarı ve Siyah renklerin beyaz zeminde kullanımı ile oluşturulan bir modeldir. Evdeki yazıcılarda ve orta seviye baskı makinelerinde bu sistem kullanılır. Evdeki yazıcıdaki renkli kartuşu çıkarıp bakarsanız aşağıdaki manzaraya benzer bir manzara ile karşılaşacaksınız.
RGB sisteminde sarı anarenk değil anladık, bilgisayar ekranlarını, toplamsal renk sistemini istisna olarak düşünürsek, bildiğimiz kağıtta durum tam tersi oluyor, bu sefer sarı ana renk oluyor ama kırmızı ve mavi yerine cam göbeği (cyan) ve mor (magenta) geliyor. Buyrun burdan yakın. (Magenta’nın tam karşılığını bulamadığım ve purple ile karışmasını istemediğim için yanına İngilizcelerini yazıyorum.)
Çizim kursunda akrilik boylarla sarı,kırmızı ve mavi ile Goethe gibi gökkuşağındaki tüm renkleri oluşturmasam şüpheye düşmeyeceğim “ama nasıl?” diyor insan.
– Peki, bu geleneksel sarı, kırmızı, mavi sistemi nereden geliyor?
Ünlü edebiyatçı, aynı zamanda meraklı bir insan J.W. von Goethe’nin 1810’da yazdığı “Theory of Colours” makalesinden geliyor. Bakın aşağıdaki renk tekerleğini o çizmiş aynı bizim kursta yaptığımızdan.
O güne kadar yapılmış en zarif renk teorilerinden birini ortaya atan Goethe, kendisinden sonra sanatçılar tarafından kolaylıkla sahiplenilecek bir teori oluşturdu. O zamanlarda geçerli olan başka bir kuram Newton’un teorisi 7 anarenk yaklaşımından çok daha basitti.
– Peki, neden kağıt üstünde RGB değil de CMYK?
Çünkü RGB sistemi fotonların karışımı ile oluşur.
– Peki, neden kağıt üstünde KSM (kırmızı sarı mavi) değil de CMYK?
Çünkü RGB’den CMYK’ya renkleri çevirmek çok daha kolaydır. Yukarıka RGB-CMYK görselini tekrar hatırlayın: RGB ara renkeri CMY, CMY ara renkleri ise RGB’dir. Kısaca diyebiliriz ki RGB-CMYK tek bir renk modelinin farklı ortamlardaki uygulanma biçimleridir ve insan gözüne daha uyumludur. “K” ise siyah rengi temsil eder. CMY renkleri karıştırıldığında pis bir kahverengi meydana gelir temiz bir siyah için ayrı bir kartuş kullanılır.
Ayrıca Pantone firması RGB-CMYK ve kendi PMS (Pantone Matching System) sistemini standart haline getirmesiyle kuram daha da sabitlenmiştir. Uzak mesafelerdeki matbaalarda aynı rengi tutturmak için hangi renkten % kaç oranda eklenmesi gerektiğine dair en tercih edilen renk katologunu Pantone firması çıkartmıştır.
Fakat renkleri elde etmek için gelişmiş yazılılarda farklı kartuş sistemleri de vardır.
Alın size hem CMYK hem KSM (kırmızı sarı mavi) sistemleri bir arada. Ama pahalı ve bakımı daha zor. Küçük ve orta ölçekli baskı ortamları için fazla lüks kaçar.
Sonuç
Özetle diyebiliriz ki üç anarenk: kırmızı, sarı, mavi ve üç ararenk: yeşil, mor, turuncu sistemi analog resim sanatıyla ilgilenen kişiler için geçerlidir. Eğer dijital sanatlarla veya baskı sistemleri ile ilgileniyorsanız, toplamsal ve çıkarımsal renk sentezlerinden haberdar olmanız sizin yararınıza.
İşte bunlar hep renk sentezi için üretilen çözümler. Bir başka araştırmada görüşmek üzere.
Son olarak güzel bir test bırakıyorum buraya: http://color.method.ac/
Kaynakça:
[1] Pastoureau, Michel. Mavi: Bir Rengin Tarihi, Çev: İnci Malak Uysal, İmge 2005, s.18
[2] Canikligil, İlker. Dijital Video Sinema, Alfa Bilim, 2014, s.26
[3] http://www.colorwiki.com/wiki/Monitors_Part_One
[4] How you get Yellow from RGB Video
[5] Why Printing is CMYK: http://www.shutha.org/node/815
[6] Goethe Renkler Kuramı: https://renklisheyler.wordpress.com/2012/08/18/renkler-teorisi-theory-of-colours
Bir cevap yazın